Πανδαιμόνιο (2000)

Περί λογοτεχνικών βραβείων & λοιπών (σύγχρονων & διαχρονικών) δαιμονίων

Στην ιδιότυπη κινηματογραφική βιογραφία Πανδαιμόνιο (Pandaemonium, 2000) του Julien Temple, ο Άγγλος ποιητής Samuel Taylor Coleridge (Linus Roache) μετατρέπεται, άθελά του, στον μεγαλύτερο λογοτεχνικό "αντίζηλο" του γείτονα και πολύ στενού του φίλου William Wordsworth (John Hannah), όταν και οι δυο βρίσκονται υποψήφιοι - μαζί με τον κοινό τους φίλο Robert Southey (Samuel West) - για το Βασιλικό Βραβείο Ποίησης, στη θέση του Sir Walter Scott που το αποποιήθηκε λόγω της αναξιοκρατίας στους πνευματικούς κύκλους της εποχής.

Αποφασισμένος να κερδίσει που να χαλάσει ο κόσμος, ξεχνώντας και φιλίες και όλα, ο Wordsworth βάζει λυτούς και δεμένους ώστε να ακυρωθεί η υποψηφιότητα του Coleridge (τον Southey προφανώς δεν τον λογάριαζε για αξιόλογο ανταγωνιστή) - ο οποίος, ως αγνός και "φευγάτος" οραματιστής αφοσιωμένος ολοκληρωτικά στην τέχνη του, δεν θα μπορούσε να αδιαφορεί περισσότερο για το βραβείο, ούτε υποψιάζεται καν τη δολιότητα του άλλου.

Σε πείσμα του απελπισμένου αγώνα και των μηχανεύσεων του Wordsworth, το πολυπόθητο έπαθλο απονέμεται στον (outsider) χαμηλών τόνων Southey, με κριτήριο κυρίως τη γενικά μετριοπαθή του στάση απέναντι στους συστημικούς θεσμούς - για την οποία είχε, μάλιστα, σφοδρά κατακριθεί από επαναστάτες σύγχρονούς του όπως ο Byron και ο Shelley, που επιπλέον τον θεωρούσαν ατάλαντο - και τη "συνετή" σύμπλευση της ποίησής του με τα τότε ιδεώδη της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, και όχι τόσο για τη σπουδαιότητά της ως λογοτεχνικού επιτεύγματος.

Μεροληπτώντας αφειδώς υπέρ του Coleridge, το φιλμ στηλιτεύει την ιδιοτελή φιλοδοξία και την ατιμία του Wordsworth προς έναν γνήσια χαρισματικό άνθρωπο, που του πρόσφερε χωρίς όρους ή όρια την εκτίμηση, τον ειλικρινή θαυμασμό και την εμπιστοσύνη του. Ενδιαφέρον εδώ είναι ότι παρά τη σκιαγράφηση του Wordsworth ως "κακού" της υπόθεσης, στο ρόλο της μικρότερης αδελφής του, Dorothy, βλέπουμε την ηθοποιό Emily Woof, μακρινή ανιψιά του ποιητή και από τα ιδρυτικά στελέχη του επίσημου οργανισμού για τη διάδοση του έργου του.

Η ουσιαστική κατακλείδα της ιστορίας είναι ότι η βράβευση του Southey δεν εμπόδισε την ποίηση του Coleridge, μα ούτε και του Wordsworth (ο οποίος τριάντα χρόνια αργότερα το πήρε τελικά το βραβείο, δίχως αυτό να επηρεάσει προς το καλύτερο ή χειρότερο την ήδη κατακυρωμένη φήμη του), να παραμείνει εμβληματική και αξεπέραστη, χάρη στη διαχρονικότητα και την πανανθρώπινη εμβέλεια των θεμάτων της. Χάρη στο ότι ανεξάρτητα από ατομικές μικρότητες και αδυναμίες χαρακτήρα, με τον δικό του τρόπο και το απαράκαμπτα ιδιαίτερο ύφος γραφής του ο καθένας, οι δημιουργοί της έβλεπαν πιο μπροστά απ' τον καιρό τους, πέρα από επιβεβλημένες νοοτροπίες, ηθικοκοινωνικές και πολιτικές νομιμοφροσύνες του συρμού. Σε αντίθεση με τον Southey, του οποίου η μεγάλη "δόξα" υπήρξε μάλλον επικαιρική και εφήμερη: είναι γνωστότερος για την πρωτότυπη εκδοχή του παιδικού παραμυθιού Η Χρυσομαλλούσα & οι Τρεις Αρκούδες, παρά για οτιδήποτε πιο βαθυστόχαστο έχει γράψει.

Μέσα στα διεθνή πολιτισμικά συμφραζόμενα των ημερών μας, το ηθικόν δίδαγμα παραλείπεται ως ευκόλως εννοούμενο.

(Αθήνα, Οκτώβριος 2022)