Σώσε με (2022)

"Σκανδιναβούμεν" μετ' ευτελείας

Αν και η μεταφορά ενός λογοτεχνικού έργου στην οθόνη αποβαίνει συνήθως εις βάρος του, δεν λείπουν και οι (πολύ σπανιότερες, ωστόσο) περιπτώσεις όπου συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Και εδώ παρατηρούμε το εξής παράδοξο: ωραιότατα, άρτια από κάθε άποψη και δοκιμασμένα στο χρόνο μυθιστορήματα να μετατρέπονται σε κινηματογραφικές ή τηλεοπτικές μετριότητες - ενίοτε, μάλιστα, και εκτρώματα - ενώ βιβλία επικαιρικά, χωρίς ιδιαίτερες αξιώσεις, να βγάζουν από απλώς ανεκτές έως καθόλου άσχημες ταινίες ή τηλεοπτικές σειρές.

Στην περίπτωση του Σώσε με, τηλεοπτικής μεταφοράς του ομότιτλου ευπώλητου μυθιστορήματος του Δημήτρη Σίμου από τον Πιέρρο Ανδρακάκο (σε σενάριο του ίδιου μαζί με το συγγραφέα και τον Βαγγέλη Νάση), τυχαίνει να μην έχω διαβάσει το βιβλίο - εκτός από το πρώτο κεφάλαιο που προσφέρουν δωρεάν σε PDF οι εκδόσεις Μεταίχμιο, ως προωθητικό δείγμα. Ούτε με το υπόλοιπο συγγραφικό έργο του Σίμου έχω οικείωση, οπότε δεν είμαι σε θέση να εκφέρω σφαιρική, εμπεριστατωμένη γνώμη σχετικά με το πηγαίο υλικό, ή για το αν και κατά πόσο δικαιώθηκε ή αδικήθηκε από την τηλεοπτική του διασκευή. Θα εστιάσω επομένως αποκλειστικά σ' αυτήν - η οποία προβάλλεται σε οχτώ σαρανταπεντάλεπτα επεισόδια από τη συνδρομητική υπηρεσία του καναλιού ANT1 TV.

Η Νικόλ Πομάνου (Δανάη Σκιάδη) και η Δέσποινα Λουκίδη (Έλενα Μαυρίδου), παλιές συμμαθήτριες με άλυτες μεταξύ τους διαφορές, ξεκινούν παράλληλα για τον τόπο καταγωγής τους, μια ακριτική κωμόπολη της Βόρειας Ελλάδας. Η πρώτη, γλύπτρια με εκ γενετής αναπνευστική ανεπάρκεια, για το μνημόσυνο του πατέρα της (Γιάννης Τρουμπούκης). Η δεύτερη, αστυνομικός και εθισμένη στα τυχερά παιχνίδια, προκειμένου να κερδίσει την πολυπόθητη προαγωγή της εξιχνιάζοντας ένα αποτρόπαιο φονικό. Την άφιξή τους στα πάτρια εδάφη "υποδέχεται" ένας δεύτερος φόνος, ανησυχητικά παρόμοιος με τον προηγούμενο. Τα θύματα είναι μοναχικές γυναίκες γύρω στα σαράντα, που βρίσκονται πεταμένες στην όχθη μιας λίμνης, φρικτά κακοποιημένες (όχι σεξουαλικά) και με τα μάτια βγαλμένα. Τόσο η Νικόλ όσο και η Δέσποινα προέρχονται από δυσλειτουργικές οικογένειες, οι ταραγμένες σχέσεις τους με τις οποίες δυσχεραίνουν την κατάσταση. Σύντομα σημειώνεται και τρίτος φόνος, ενώ η Άλκηστις (Λίλα Μπακλέση), η μικρότερη αδελφή της Δανάης, εξαφανίζεται από το πανεπιστήμιο όπου διδάσκει. Συνδυάζοντας στοιχεία, η Δέσποινα ανακαλύπτει πιθανή συσχέτιση των εγκλημάτων με παλιότερες εξαφανίσεις κοριτσιών απ' τη γειτονική κοινότητα Πομάκων. Καθώς τα πτώματα συσσωρεύονται και κλιμακώνονται οι εντάσεις, αρχίζουν να βγαίνουν στο φως καλά κρυμμένα μυστικά του παρελθόντος, που κανέναν δεν συμφέρει να μαθευτούν...

Τις παρακάτω παρατηρήσεις μου τις σημείωνα ενώ έβλεπα τη σειρά. Ακολουθούν λοιπόν σε γενικές γραμμές την πορεία της πλοκής όπως εξελισσόταν απ' το ένα επεισόδιο στο άλλο. Προσπάθησα να την αντιμετωπίσω εντελώς αντικειμενικά, χωρίς καμιά θετική ή αρνητική προκατάληψη. Όπως ανέφερα και πριν, δεν γνωρίζω το έργο του Σίμου ούτε προσωπικά τον ίδιο, ούτε η δημοτικότητά του με επηρεάζει με οποιονδήποτε τρόπο υπέρ ή εναντίον του. Δεν τρέφω την παραμικρή εμπάθεια προς το άτομό του - κρίνω μονάχα αυτό που βλέπω.

Έχουμε λοιπόν και λέμε:

• Ωραία προσεγμένη φωτογραφία (Βασίλης Κασβίκης), αν και τόσο σκανδιναβικά μουντή ώστε ξεχνάς πως τα τοπία είναι ελληνικά. Ως και "φιορδ" είδαμε στο δρόμο προς την Κομοτηνή - ναι, το σημείο εκείνο είναι όντως έτσι, αλλά η λήψη, ο φωτισμός και η χρωματική παλέτα τονίζουν εσκεμμένα τη "σκανδιναβικότητα" (sic) του πλάνου.
• Πολλή "σκανδιναβίλα" γενικώς, η οποία ξεκινά από τα εικαστικά των τίτλων και διαχέεται σ' όλο το οπτικό concept της σειράς. Εκ πρώτης όψεως εντυπωσιάζει όποιον δεν έχει πολυασχοληθεί μ' αυτά, αλλά από κει και πέρα οι δήθεν "ψαγμένοι" συμβολισμοί, "εμπνευσμένοι" (για να το πω κομψά) από δω κι από κει, καταλήγουν είτε τετριμμένοι είτε ακατανόητοι, χωρίς ουσιαστικό αντίκρυσμα στην όποια μυθοπλαστική λογική και "πραγματικότητα".
• Η μουσική επένδυση (Σταύρος Μαρκόνης) δεν λοξοδρομεί απ' την ασφαλή πεπατημένη, είναι όμως αρκετά ατμοσφαιρική και ταιριαστά εμπλουτισμένη με παραδοσιακά ηχοχρώματα της περιοχής όπου εκτυλίσσεται η σειρά.
• Αν ξανακούσω τον ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΗ (Κώστας Χατζησάββας) να αποκαλεί "σορούς" τα ΠΤΩΜΑΤΑ, θα τσιρίξω σε κόντρα ντο δίεση. Ακόμα και σε απλό διάλογο, ένας ιατροδικαστής (ή και αστυνομικός, όπως συμβαίνει σε παρακάτω επεισόδιο) είναι αδύνατον να μιλάει για "σορό" - δηλαδή το λείψανο που έχει ετοιμαστεί τελετουργικά και στολιστεί για ταφή. Πρόκειται για λανθασμένη ορολογία, σαν να βάζουμε οφθαλμίατρο να αποκαλεί "κερατοειδή" το οπτικό νεύρο. Το θύμα δολοφονίας, αυτοκτονίας ή δυστυχήματος, τη στιγμή που ανακαλύπτεται στην "ανεπεξέργαστη" (να το πούμε έτσι) κατάστασή του - και όσο δυσάρεστο ή μακάβριο και αν ακούγεται - είναι "νεκρός" ή "πτώμα".
• Όταν η αστυνομία έχει απλώς ΥΠΟΝΟΙΑ για την ταυτότητα ενός πτώματος, δεν καλεί σύσσωμο το υποτιθέμενο σόι του για αναγνώριση. Ένα άτομο - το κοντινότερο του θύματος - αρκεί.
• Επίσης η αστυνομία δεν πετάει στην ψύχρα φωτογραφίες παραμορφωμένων πτωμάτων μπροστά στα μούτρα του πρώτου τυχόντος, ενώ αυτός δεν θεωρείται καν ύποπτος και επιπλέον βρίσκεται σε χώρο ΕΚΤΟΣ ΤΟΥ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ.
• Να δω μια φορά αστυνομικό σε σύγχρονο έργο (το οποίο δεν είναι ηθελημένα ανατρεπτικό ή παρωδία) που να μη φέρεται σαν κακομαθημένο πεντάχρονο, να μην τον/τη δέρνει ακραίος εθισμός, βίτσιο, εμμονή, να μην τον/την κυνηγάνε τρελαμένες/οι πρώην και ορκισμένοι εχθροί από παλιότερες υποθέσεις - έναν κανονικό άνθρωπο, τέλος πάντων, που κάνει σοβαρά και ευσυνείδητα τη δουλειά του, αντί η υπερβολή του mal de vivre του να τον καταντά ακούσια κωμική νότα - και τι στον κόσμο. Και οι κύριες δραματικές εντάσεις να βγαίνουν μέσα απ' την πλοκή αυτή καθαυτήν, όχι απ' τα προσωπικά προβλήματα του αστυνομικού (για τα οποία σκοτιστήκαμε κιόλας, με τη ρηχή απλοϊκότητα που παρουσιάζονται).
• Μεγάλο μέρος των διαλόγων είναι επιεικώς αστείο: διακρίνεται από παιδαριώδη αφέλεια και "ξύλινη" διατύπωση, κόντρα στην αβίαστη ροή του προφορικού λόγου, αναγκάζοντας ως και τους διαπιστωμένα (από άλλα έργα) καλούς ηθοποιούς να παίζουν σαν σε μαθητική παράσταση. Τι να σου κάνουν κι αυτοί, πώς να ερμηνεύσουν ρόλο με το σενάριο που τους δώσανε.
• Σε άλλο ποσοστό, πάλι, οι διάλογοι είναι πότε αφύσικα "διανοουμενίστικοι" και πότε αφύσικα αγοραίοι. Φαίνεται ότι τους έχει γράψει κάποιος που επιχειρεί να αποδώσει τη "χύδην" φρασεολογία χωρίς να κατέχει ούτε αυτήν, ούτε την ψυχολογία/νοοτροπία όσων τη χρησιμοποιούν συστηματικά. Και δίχως να μπει στον κόπο να φανταστεί πώς θα μιλούσαν πράγματι τα πρόσωπα αυτά μέσα σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα.
• ΗΜΑΡΤΟΝ πια μ' αυτές τις ρημαδοπροστακτικές. ΔΕΝ παίρνουν χρονική ούτε συλλαβική αύξηση. "Επίλεξε", προτρέπουμε τον άλλον, ΟΧΙ "επέλεξε". Το "επέλεξε" είναι ΤΡΙΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΟΡΙΣΤΟΥ: "Η Λίζα επέλεξε τις εμπριμέ κουρτίνες".
• Τα πρόσωπα είναι ΟΛΑ αντιπαθέστατα. Ανεξαιρέτως. Και όχι επειδή αυτό εξυπηρετεί κάτι στην πλοκή. Έχω την αίσθηση ότι οφείλεται στον υπερτονισμό των αρνητικών στοιχείων τους για καθαρά δραματικό εφέ, χωρίς να έχει αναπτυχθεί ικανοποιητικά το υπόβαθρο για το χαρακτήρα του καθενός τους. Επίσης φαίνονται εξαρχής όλοι ύποπτοι, απλώς και μόνο επειδή είναι αντιπαθέστατοι.
• Καταστάσεις απείρου κάλλους: μια επαρχιακή πόλη ξεσηκώνεται και απαιτεί την ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ της αστυνομίας (!) ύστερα από δύο (αριθμητικώς 2) φόνους για τους οποίους, σε ανάλογες πραγματικές περιπτώσεις, οι αρχές ΟΡΘΟΤΑΤΑ αποφεύγουν να δημοσιοποιήσουν ακριβή στοιχεία, ώστε α) να μην πανικοβληθεί το κοινό και β) να μην "ειδοποιηθεί" ο ένοχος. Εδώ, εξάλλου, είναι ζήτημα αν έχουν περάσει 1-2 μέρες απ' την ανακάλυψη των πτωμάτων - αλλά οι κάτοικοι, φυσικά, πού να δεχτούν ότι οι έρευνες για έναν ΑΓΝΩΣΤΟ δράστη που δεν αφήνει πίσω του ίχνη είναι λογικό, αν μη τι άλλο, να πάρουν κάποιο χρόνο, και περιμένουν απ' την αστυνομία να εμφανίσει άμεσα και "ταχυδακτυλουργικά" τον ένοχο, σαν να βγάζει λαγό από καπέλο. Έχοντάς της προφανώς άχτι (της αστυνομίας) για διάφορους δικούς τους λόγους, απορρίπτουν ασυζητητί τις οδηγίες της και αποφασίζουν να κάνουν του κεφαλιού τους, εξωθούμενοι απ' τον πάντοτε ανήθικο και αδίστακτο δημοσιογράφο (Κωνσταντίνος Μπιμπής) ο οποίος - τι πρωτότυπο - σαμποτάρει τις επίσημες έρευνες προς ίδιον όφελος.
• "Εγκάθετα" τεχνάσματα (περι)πλοκής σαν το παραπάνω αποτελούν ισχυρό λόγο για στεγνή διακοπή της παρακολούθησης (ή ανάγνωσης, σε περίπτωση βιβλίου). Συνεχίζω όμως στωικά, από επιστημονική περιέργεια. Και για το καινούργιο συκώτι που φτιάχνω στις κορυφαίες ακούσια κωμικές στιγμές του "δράματος".
• Κηρύγματα, κηρύγματα, κηρύγματα. Κοινοτοπίες, κοινοτοπίες, κοινοτοπίες. Με το σύνηθες και χιλιοαναμασημένο προκάλυμμα της "κοινωνικής καταγγελίας" παντός καιρού. Μας τα 'παν κι άλλοι, αμέτρητες φορές, πολύ νωρίτερα, απείρως καλύτερα. Πριν καν τη μέση της σειράς (αρχές 4ου επεισοδίου) έχω χάσει κάθε ενδιαφέρον, αλλά η τελική πραγματογνωμοσύνη θέλει θυσίες. Συνεχίζω λοιπόν, χωρίς πολλές ελπίδες πως ίσως φτιάξουν με θαυματουργό τρόπο τα πράγματα.
• Ο κατά συρροήν, όπως φαίνεται, βασανιστής και δολοφόνος που βάζει στόχο μοναχικές σαραντάρες, είναι επισήμως για την αστυνομία "αυτό το τσογλάνι που μας ξέφυγε". Η φράση επαναλαμβάνεται αυτούσια τουλάχιστον 2-3 φορές σε κάθε επεισόδιο. Εν τω μεταξύ, το μόνο τσογλάνι που τους έχει μέχρι στιγμής ξεφύγει είναι ένας τύπος (Θοδωρής Σκυφτούλης) τον οποίο δεν πολυκαταλάβαμε για ποιο λόγο καταδίωκαν, και όχι σε απολύτως άμεση συνάρτηση με τους φόνους. Η βαθυστόχαστα, δε, αποφθεγματική βεβαιότητα της αστυνόμου Λουκίδη ότι ο δολοφόνος είναι άντρας, αφού - αυτολεξεί - "η επιβολή θανάτου σ' ένα γυναικείο κορμί είναι σύμβολο πατριαρχίας" (τι πάει να πει "επιβολή θανάτου σ' ένα κορμί", και πώς μια αφηρημένη έννοια είναι "σύμβολο" μιας άλλης;), κόντεψε να με ρίξει κάτω απ' την καρέκλα. Ευτυχώς που δεν έπινα καφέ εκείνη την ώρα, γιατί θα είχα πνιγεί απ' τα γέλια.
• Στα μισά του 5ου επεισοδίου έχουμε απροκάλυπτη αντιγραφή των τεχνασμάτων του Donato Carrisi (ως και τα ίδια ακριβώς πλάνα και χρωματικά φίλτρα που χρησιμοποιήθηκαν σε κινηματογραφικές/τηλεοπτικές διασκευές των έργων του), επιβεβαιώνοντας τις αρχικές μου υποψίες για την ταυτότητα του δολοφόνου - όχι όμως έξυπνα, με κλείσιμο του ματιού, αλλά μάλλον άγαρμπα, με τρίψιμο στα μούτρα (δηλαδή, κανονικό spoiler). Ανατροπή πιθανώς εντυπωσιακή την πρώτη φορά (στον Carrisi), μάλλον κομπογιαννίτικη στην απομίμησή της για τους θεατές που την έχουν ήδη υπόψη τους. Άσε πια τις σεκάνς που είναι στην κυριολεξία βγαλμένες από τα βιντεοπαιχνίδια Murdered - Soul Suspect και The Evil Within. Ελάχιστα μονάχα δείγματα από μια ατέρμονη συρραφή τέτοιων "δανεισμών", οι οποίοι, αποκομμένοι από τα αρχικά τους συμφραζόμενα, απλώς παύουν να λειτουργούν.
• Κι εκεί που δεν είχα καλά καλά συνέρθει απ' το ξεκούδουνο - εντελώς όμως, πέρα από άκρως αντιδεοντολογικό, αν όχι και παράτυπο - "πέσιμο" της ψυχολόγου (Μαρία Γεωργιάδου) στην (ουσιαστικά) ασθενή της, a la Clair Obscur ένα πράγμα, να και ολίγη από 50 Αποχρώσεις του Γκρι. Με άλλο ζεύγος (ετερόφυλο μεν, παράνομο δε) και επίσης στο απολύτως ξεκάρφωτο. Σου λέει, τι δεν βάλαμε μέσα μέχρι τώρα; Απαγωγές, ακρωτηριασμένα πτώματα, καταχρεωμένες τζογαδόρες, βίαιους συζύγους, νταβραντισμένα τεκνά, ξύλο, μαφιόζους, αόρατα/ασύλληπτα τσογλάνια, κι άλλο ξύλο, παραδοσιακούς χορούς με τερατώδεις μάσκες (στοιχείο τρομερά αβανταδόρικο που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως όντως σύμβολο, αλλά έμεινε χωρίς ουσιώδη προσλαμβάνουσα ή ερμηνεία), άχρηστους μπάτσους, καταχθόνιους ρεπόρτερ, καταπιεσμένες επαρχιώτισσες, μυστικές λέσχες, διεφθαρμένες τοπικές αρχές, εφηβόφιλους δασκάλους, τρελές μανάδες, άρρωστους πατεράδες, πανταχόθεν κερατώματα, οικογενειακά μυστικά, υποθέσεις αρχείου, Πομάκους, μπουντρούμια, κρυφές λεσβίες, τι λείπει, μα τι λείπει - α, μια σκηνή σαδομαζοχιστικού σεξ. Εδώ, ο καφές δεν τη γλίτωσε. Απ' τη μύτη μου βγήκε. Αν και βάσει των χαρακτήρων, θα περίμενα οι ρόλοι να είναι αντεστραμμένοι, αλλά επρόκειτο προφανώς για μια ακόμα ανατροπή.
• Η τελική λύση: Εν μέρει, την είχα μαντέψει απ' το πρώτο κιόλας επεισόδιο, απ' τη στιγμή που ένα συγκεκριμένο πρόσωπο πρωτοεμφανίστηκε στην οθόνη. Για όποιον έχει φάει τα κόκαλά του βλέποντας και διαβάζοντας αστυνομικά, η επιδιωκόμενη έκπληξη δεν ήταν τίποτα το συνταρακτικό. Μου την είχαν, άλλωστε, ήδη προδώσει οι "δανεικές" σεκάνς απ' τον Carrisi.

Έχει κι άλλα. Αμέτρητα άλλα. Σχεδόν κάθε σκηνή είναι ένα ολόκληρο ανθολόγιο εξωφρενικών απιθανοτήτων, χαρακτηρολογικών ασυνεπειών, "στημένων" διαλόγων διανθισμένων με βαρύγδουπες όσο και κοινότοπες αμπελοφιλοσοφίες στο άσχετο, κατάφωρα "φυτεμένων" παραπλανητικών ενδείξεων επειδή "έτσι γίνεται σ' αυτά τα έργα" και ανεξέλεγκτης πραγματολογικής κοτσανολογίας. Η όλη "φιλοσοφία" πίσω απ' το τελικό αποτέλεσμα είναι επιφανειακή και ανερμάτιστη. Καταλήγεις να βλέπεις τη σειρά όχι από αγωνία για την πρόοδο της υπόθεσης, αλλά από περιέργεια για το ως πού μπορεί να φτάσει η δηθενιά και η αναληθοφάνεια. Μα απ' ό,τι φαίνεται, πλαφόν δεν υπάρχει.

Μια εύφημος μνεία για την Ιωάννα Ασημακοπούλου (η οποία υποδύεται τη Ράνια, μεγαλύτερη αδελφή της Νικόλ). Πανέμορφο, ολοφώτεινα εκφραστικό πρόσωπο και βλέμμα, εξαιρετική αίσθηση του ρυθμού και της δραματικής ισορροπίας. Αν και γνωστότερη ως κωμική ηθοποιός, αποδεικνύεται εξίσου - αν όχι και περισσότερο - επιδέξια στο χειρισμό της εσωτερικευμένης τραγικότητας. Ξεχώριζε σαν τη μύγα μες στο γάλα. Κυριολεκτικά η μόνη που κατόρθωσε να εμφυσήσει ζωή και πειστικότητα σ' έναν ρόλο ο οποίος διαφορετικά θα τη χαντάκωνε.

Εν κατακλείδι, την καλλιτεχνική "τομή" δεν την κάνεις αερολογώντας ούτε αντιγράφοντας. Τουλάχιστον έχε τη στοιχειώδη σύνεση να μην κομπάζεις για το "πρωτοφανές" επίτευγμά σου με ξένα κόλλυβα. Εικάζω και κατανοώ πως όσοι εκστασιάστηκαν με το "μυστήριο" και θαμπώθηκαν από τις "ανατροπές", καθώς και από την "άνευ προηγουμένου ποιότητα" της παραγωγής και θεωρούν το παρόν εγχείρημα σταθμό όχι μόνο στα εγχώρια, μα και στα διεθνή (!) δεδομένα, είναι άνθρωποι που δεν έχουν εντρυφήσει σε πολλά κλασικά/εμβληματικά δείγματα του είδους και παραείναι εύκολο να εντυπωσιαστούν.

ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΙΚΟ NOIR @ ΧΑΜΕΝΗ ΛΕΩΦΟΡΟΣ