Αν και η μεταφορά ενός λογοτεχνικού έργου στην οθόνη αποβαίνει συνήθως εις βάρος του, δεν λείπουν και οι (πολύ σπανιότερες, ωστόσο) περιπτώσεις όπου συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Και εδώ παρατηρούμε το εξής παράδοξο: ωραιότατα, άρτια από κάθε άποψη και δοκιμασμένα στο χρόνο μυθιστορήματα να μετατρέπονται σε κινηματογραφικές ή τηλεοπτικέςμετριότητες - ενίοτε, μάλιστα, και εκτρώματα - ενώ βιβλία επικαιρικά, χωρίς ιδιαίτερες αξιώσεις, να βγάζουν από απλώς ανεκτές έως καθόλου άσχημες ταινίες ή τηλεοπτικές σειρές.
Στην περίπτωση του Σώσε με, τηλεοπτικής μεταφοράς του ομότιτλου ευπώλητου μυθιστορήματος του Δημήτρη Σίμου από τον Πιέρρο Ανδρακάκο (σε σενάριο του ίδιου μαζί με το συγγραφέα και τον Βαγγέλη Νάση), τυχαίνει να μην έχω διαβάσει το βιβλίο - εκτός από το πρώτο κεφάλαιο που προσφέρουν δωρεάν σε PDF οι εκδόσεις Μεταίχμιο, ως προωθητικό δείγμα. Ούτε με το υπόλοιπο συγγραφικό έργο του Σίμου έχω οικείωση, οπότε δεν είμαι σε θέση να εκφέρω σφαιρική, εμπεριστατωμένη γνώμη σχετικά με το πηγαίο υλικό, ή για το αν και κατά πόσο δικαιώθηκε ή αδικήθηκε από την τηλεοπτική του διασκευή. Θα εστιάσω επομένως αποκλειστικά σ' αυτήν - η οποία προβάλλεται σε οχτώ σαρανταπεντάλεπτα επεισόδια από τη συνδρομητική υπηρεσία του καναλιού ANT1 TV.
Η κλασική, πασίγνωστη και κοσμαγάπητη μυθιστορηματική τριλογία - Οι Τρεις Σωματοφύλακες (1844), Μετά Είκοσι Έτη (1845) και Ο Υποκόμης της Βραζελόνης (1847) - του Alexandre Dumas (πατρός) με ήρωα τον ατίθασο νεαρό Γασκόνο Charles d'Artagnan (στηριγμένο σε πραγματικό πρόσωπο), ο οποίος φεύγει απ' το χωριό του με τη φιλοδοξία να καταταγεί στη βασιλική φρουρά των Βερσαλιών, έχει άπειρες φορές μεταφερθεί στην οθόνη, σε επίσης πάμπολλες χώρες, γλώσσες και μορφές (ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, μιούζικαλ, κινούμενα σχέδια, βιντεοπαιχνίδια). Παρά τις αναμενόμενες διακυμάνσεις στο βαθμό πιστότητας προς το πηγαίο υλικό, οι περισσότερες ως τώρα διασκευές διατηρούν ακέραιο το συστατικό που δίνει στα βιβλία αυτά την εμβληματική τους, λαοφιλή ταυτότητα: τον συγκινητικά άρρηκτο δεσμό αδελφικής φιλίας που αναπτύσσεται ανάμεσα στον ονειροπόλο πιτσιρικά D'Artagnan και τους τρεις "μπαρουτοκαπνισμένους" επίλεκτους σωματοφύλακες με τα συνθηματικά ψευδώνυμα Athos, Porthos και Aramis - οι οποίοι, ενώ αρχικά τον υποτιμούν και τον ειρωνεύονται, καταλήγουν να τον πάρουν υπό την προστασία τους και να τον βοηθήσουν να τελειοποιήσει τις ικανότητές του, ενώ παράλληλα ενηλικιώνεται μέσω μιας καίριας και πολυδιάστατης γκάμας εμπειριών. Το ότι η υπόθεση των βιβλίων πλέκει ιστορικά και μυθοπλαστικά στοιχεία με τρόπο αριστοτεχνικό, συμβάλλει τα μέγιστα στη διαχρονικά άφθαρτη γοητεία τους. Έλα, όμως, που όλο και κάποιος θα βρεθεί να μετατρέψει το χρυσάφι σε κάρβουνο. Και γι' άλλη μια φορά, απορώ και εξίσταμαι: Για ποιο λόγο γυρίζονται ορισμένες ταινίες; Με ποιον απώτερο σκοπό σπαταλιούνται ένα σωρό χρήματα για την παραγωγή τους, τόσες ώρες και μόχθος απ' τη ζωή των συντελεστών τους, σ' ένα εγχείρημα που είτε υπήρχε είτε δεν υπήρχε, δεν θα έκανε καμιά απολύτως διαφορά; Διότι το συγκεκριμένο "φιλμ" όχι μόνο δεν έχει ούτε στοιχειωδώς σχέση με τα μυθιστορήματα στα οποία δηλώνει με θράσος ότι "βασίζεται", όχι μόνο έχει καταντήσει τον κεντρικό ήρωα νευρόσπαστη καρικατούρα παντελώς άσχετη με τον πρωτότυπο χαρακτήρα, αλλά ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΚΑΝ ΠΛΟΚH. Το "σενάριο" (Gene Quintano) είναι κυριολεκτικά ΑΝΥΠΑΡΚΤΟ. Μια παντελώς ασυνάρτητη συρραφή από σκηνές δράσης με άχρηστα και κομπογιαννίτικα, στην πλειονότητά τους, ειδικά εφέ, ατέρμονη παρέλαση προσώπων που είναι αδύνατον να καταλάβεις τι δουλειά έχουν εκεί μέσα και γιατί, "διαλόγους" μπροστά στους οποίους τα έργα του Ionesco φαντάζουν σαν δείγματα γνήσιου νεορεαλισμού, εμμονή στα σκοτεινιασμένα πλάνα και την "ψαγμένη" χρήση χρωματικών και παραμορφωτικών φίλτρων που δεν προσθέτουν το παραμικρό στην (και καλά) "ατμόσφαιρα", και για κράχτες δυο τρία βαρύγδουπα ονόματα (Catherine Deneuve, Stephen Rea, Tim Roth) χωρίς, ουσιαστικά, ρόλο, τα οποία απλώς περιφέρονται πετώντας ακατανόητες ατάκες και κάνοντας ακόμα πιο ακατανόητα πράγματα. Και τελευταίος και φαρμακερός, ο πρωταγωνιστής Justin Chambers (πρώην μοντέλο και γνωστός από το μακροβιότατο σίριαλ Grey's Anatomy) ενσαρκώνει μια ασυγχώρητα βέβηλη κατά λάθος παρωδία του D'Artagnan σε διασταύρωση με μια εξίσου ιερόσυλη γελοιογραφία υπερήρωα της Marvel, επιδιδόμενος σε νταηλίκια αντάξια των πιο κωλοπετσωμένων ρεμαλιών και επιδεικνύοντας τους κοιλιακούς, τις ακροβατικές ικανότητες και τις πρόσθετες τρέσες του, με τους υπόλοιπους τρεις σωματοφύλακες (Jan-Gregor Kremp, Steve Speirs & Nick Moran) να εμφανίζονται αραιά και πού ως υποτυπωδώς ομιλούντες κομπάρσοι-χαλκομανίες και υποτίθεται κωμικές νότες, με μανιέρα οριακά παλιάτσου. Το κερασάκι, δε, στην τούρτα είναι ο άκρως παραπλανητικός τίτλος με τον οποίο κυκλοφόρησε το παρόν ανοσιούργημα στη χώρα μας (και άλλες ταλαίπωρες): D'Artagnan, λέει. Μπας και το πιστέψει κιόλας.
Αγανακτισμένος από την απαξιωτική στάση των εκδοτών απέναντι στο χειρόγραφο του πρώτου του βιβλίου, ο Matthieu Vasseur (Pierre Niney), επίδοξος και υπερφιλόδοξος νεαρός συγγραφέας, ο οποίος βγάζει μεροκάματο ως υπάλληλος μεταφορικής εταιρείας, βρίσκει τη "χρυσή" ευκαιρία να πάρει το αίμα του πίσω όταν το αφεντικό του τον στέλνει να ξεκαθαρίσει τα υπάρχοντα ενός ηλικιωμένου που απεβίωσε. Ανάμεσα στις παλιατζούρες, ανακαλύπτει ένα μουχλιασμένο ημερολόγιο όπου ιστορούνται γλαφυρά οι προσωπικές εμπειρίες του μακαρίτη από τον πόλεμο στην Αλγερία. Αποφασίζει λοιπόν να το αντιγράψει και να το υποβάλει σ' έναν εκδοτικό οίκο, με τη δική του υπογραφή. Το κείμενο γίνεται δεκτό με ενθουσιασμό και σημειώνει τεράστια επιτυχία, χαρίζοντας στον Matthieu τη φήμη και τη ζωή που ονειρευόταν, στο πλευρό της όμορφης και ευκατάστατης καθηγήτριας Alice (Ana Girardot). Ο καιρός όμως περνά και ο Matthieu δεν έχει να παρουσιάσει νέο μυθιστόρημα, προς μεγάλη απογοήτευση του εκδότη του (Laurent Grévill), ενώ η φήμη και τα χρήματα που απέκτησε αρχίζουν να στερεύουν. Μια απόπειρα να προωθήσει το δικό του πρωτότυπο κείμενο με ψευδώνυμο, αποτυγχάνει παταγωδώς. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η σχέση του με την Alice απειλείται από την άφιξη του Stan (Thibault Vinçon), βαφτισιμιού του πατέρα της (André Marcon), ο οποίος δείχνει εξαρχής επιφυλακτικότητα απέναντι στον Matthieu. Συγχρόνως, καταφθάνουν φάκελοι χωρίς όνομα αποστολέα και με υλικό που υπαινίσσεται ότι και κάποιος άλλος γνωρίζει για τη συγγραφική απάτη: σε μια εκδήλωση μάλιστα όπου ο Matthieu υπογράφει βιβλία του, εμφανίζεται ένας τύπος (Marc Barbé) που του αναφέρει το όνομα του νεκρού ηλικιωμένου, προειδοποιώντας τον ότι η ύβρις που διέπραξε δεν θα μείνει ατιμώρητη και απαιτώντας υπέρογκο χρηματικό ποσό προκειμένου να μην αποκαλύψει την αλήθεια. Καθώς ο εκβιαστής γίνεται ολοένα και πιο φορτικός, οδηγώντας τον Matthieu στην απόγνωση, βάζοντας ψύλλους στα αυτιά της Alice και εντείνοντας την καχυποψία του Stan, η μόνη λύση είναι μια απονενοημένη κίνηση, η οποία κινδυνεύει να τινάξει τα πάντα στον αέρα... Με εμφανείς αναφορές στο ιδιότυπο thriller Match Point, γυρισμένο από τον Woody Allen μια δεκαετία νωρίτερα, καθώς και στη συγγραφέα Patricia Highsmith - κοινή τους πηγή έμπνευσης με τον εμβληματικό της ήρωα Tom Ripley και το διήγημά της Ο Κατά Φαντασίαν Συγγραφέας - ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Yann Gozlan (Χωρίς Όρια, Το Μαύρο Κουτί) και ο συν-σεναριογράφος του, Guillaume Lemans (Λάθος στο Λάθος, Το Βράδυ που Έφαγε τον Κόσμο - κριτική της ΒερίναςΕΔΩ) φτιάχνουν ένα ενδιαφέρον φιλμ με καλοκουρδισμένους ρυθμούς και πειστικές ερμηνείες (ιδίως από τον πρωταγωνιστή), χτίζοντας επιδέξια έναν κλοιό συγκυριών που ενώ αρχικά μοιάζει να ευνοεί τον κεντρικό χαρακτήρα, βαθμιαία σφίγγει αγχωτικά, αφόρητα γύρω του ώσπου να τον φέρει στο χείλος του γκρεμού - και αντιμέτωπο με την υπέρτατη τραγική/υπαρξιακή ειρωνεία. Απ' την άλλη, δεν λείπουν και οι αιχμές προς όσους τείνουν να υποτιμούν την εφευρετικότητα ενός συγγραφέα και στην "πραγματική" ζωή, θεωρώντας τον ακίνδυνα γραφικό "ψώνιο" χαμένο στον κόσμο του, ιδανικό στόχο χειραγώγησης ή/και εκμετάλλευσης. Τι ακριβώς συνιστά "βεβήλωση" της μνήμης νεκρού; Πόσο "δίκαιη" είναι η αυτοδικία; Τι γίνεται όταν ο αυτόκλητος τιμωρός αποδεικνύεται χειρότερος από τον "απατεώνα"; Μπορεί να υπάρξει "παρθενογένεση" στην τέχνη, και κατά πόσο ο (κάθε) συγγραφέας έχει όντως την πατρότητα και την κυριότητα του έργου του; Μιμείται η τέχνη τη ζωή, ή μήπως η ζωή όχι μόνο μιμείται, αλλά και ξεπερνά την τέχνη; Μερικά μονάχα απ' τα ερωτήματα που ανεπιτήδευτα, σχεδόν υπόγεια, τίθενται μέσα απ' τις πράξεις των προσώπων και την πορεία της πλοκής. Λέγοντας πολύ λίγα, η ταινία κατορθώνει να δείξει και να πει πάρα πολλά, κρατώντας την αγωνία αμείωτη απ' το πρώτο ως το τελευταίο λεπτό της.
