Μυστικές Διαδρομές (2001)

Μια χαμένη χρυσή ευκαιρία

Διαφημίστηκε (υπερφιλόδοξα) ως "το ελληνικό X-Files", υποσχόμενο μια πρωτόγνωρη, για τα ελληνικά δεδομένα, τηλεοπτική εμπειρία βασισμένη σε ντόπιους λαϊκούς θρύλους και δοξασίες, ανεξήγητα φαινόμενα, αστικούς μύθους και διαδεδομένες θεωρίες συνωμοσίας. Με σκηνοθέτες τον Αντώνη Κόκκινο (ο οποίος εφτά χρόνια νωρίτερα είχε εντυπωσιάσει με την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους Τέλος Εποχής) και τη Στέλλα Μανωλά (Αν μ' Αγαπάς), επιστημονικό σύμβουλο τον αείμνηστο αστροφυσικό Διονύση Σιμόπουλο και τον Γιάννη (Bach) Σπυρόπουλο στο soundtrack, οι Μυστικές Διαδρομές που έκαναν πρεμιέρα τον Φεβρουάριο του 2001 είχαν, θεωρητικά, όλα τα διαπιστευτήρια για να προσελκύσουν τους εγχώριους λάτρεις των παραφυσικών μυστηρίων και της επιστημονικής φαντασίας.

Ο πρώτος κύκλος της σειράς επρόκειτο να ολοκληρωθεί σε 13 σαρανταπεντάλεπτα επεισόδια και είχε ως κεντρικούς ήρωες τρεις νεαρούς συνεργάτες και φίλους - δυο δημοσιογράφους (Νίκος Ψαρράς, Ελισάβετ Μουτάφη) και έναν προγραμματιστή υπολογιστών (Μαρίνος Δεσύλλας) - οι οποίοι, με κίνδυνο ενίοτε της ζωής τους, ρίχνονταν κάθε εβδομάδα στο κυνήγι του υπέρλογου.

Οι Μυστικές Διαδρομές καταπιάνονταν με θέματα όπως η σπηλιά του Νταβέλη, οι υπόγειες στοές της Αθήνας, τα "χαμοδράκια" της ορεινής Αρκαδίας, τα βαμπίρ, το υποθαλάσσιο ρήγμα της Πασιθέας, τα στοιχειωμένα σπίτια. Φαίνεται όμως ότι δεν κατόρθωσαν να κρατήσουν το ενδιαφέρον του κοινού, και αφού προβλήθηκαν τα οχτώ πρώτα επεισόδια (με την ώρα μετάδοσης να μετατίθεται όλο και πιο αργά τη νύχτα), η σειρά κόπηκε απροειδοποίητα.

Δεν την είχα πάρει είδηση στην εποχή της και κάθισα πρόσφατα να την παρακολουθήσω - αν και από τα οχτώ της επεισόδια που προβλήθηκαν, μόνο τα έξι έχουν σωθεί. Εδώ πρέπει να πω ότι οι δημιουργοί των Μυστικών Διαδρομών είχαν στα χέρια τους ατόφιο χρυσάφι: έναν εκπληκτικό πλούτο υλικού, με τον οποίο θα μπορούσαν να μεγαλουργήσουν. Αν δεν έμεναν στην επιφανειακή ανάγνωση των υφιστάμενων μαρτυριών και στοιχείων, χωρίς στην ουσία να προσφέρουν τίποτα περισσότερο από μια βιαστικά στημένη οπτικοποίηση όσων είναι ήδη γνωστά, προσφιλή και εμβληματικά για τους φίλους του είδους. Αν εκμεταλλεύονταν περισσότερο τη χημεία ανάμεσα στους τρεις πανέμορφους πρωταγωνιστές, αντί να την υποβιβάζουν επανειλημμένα σε κωμική νότα με κοινότοπους διαλόγους και επιπόλαιες, αψυχολόγητες αντιδράσεις. Αν δεν έδιναν τόσο βάρος στα ειδικά εφέ (που έτσι κι αλλιώς, εξαιτίας των εμφανών οικονομικών περιορισμών, δεν είχαν την απαραίτητη αληθοφάνεια) και προτιμούσαν να χτίσουν την ατμόσφαιρα μυστηρίου και τρόμου μέσα απ' τον ψυχολογικό αντίκτυπο του παράδοξου σε όσους το βίωσαν - ή πίστεψαν ότι το βίωσαν - προσωπικά. Αν αξιοποιούσαν όλο τον δραματουργικό χρόνο αντί να τον σπαταλούν σε άχρηστα αδρανή πλάνα και σκηνές άσχετες με την κυρίως πλοκή, οι οποίες ούτε καν έμμεσα δεν πρόσθεταν το παραμικρό. Αφήνω στην άκρη μερικές κραυγαλέες σεναριακές ασυνέπειες και ασυνέχειες, ιδίως στα 2-3 πρώτα επεισόδια.

Βρήκα επίσης εκνευριστική τη συνήθεια του Στέφανου (Ψαρρά) να αποκαλεί τη Λίζα (Μουτάφη) "μωρό μου", μόνο και μόνο επειδή απευθυνόταν σε μια νέα και ωραία κοπέλα - της οποίας ο χαρακτήρας και η συμπεριφορά, έτσι όπως είχαν σκιαγραφηθεί από το σενάριο (του πρόωρα χαμένου Παναγιώτη Πασχίδη, από μια ιδέα του Μάρκου Παπαϊωάννου), δεν σήκωναν οικειότητες αυτού του τύπου. Σήμερα κάτι τέτοιο, και μάλιστα σε χώρο εργασίας, θα εκλαμβανόταν - σωστότατα - ως τουλάχιστον απρεπές και υποτιμητικό, ένα παραπάνω μεταξύ συναδέλφων διαφορετικού φύλου. Ούτε φαίνεται, εξάλλου, να το δικαιολογεί η σχέση τους εκτός δουλειάς, η γενική τους αλληλεπίδραση ή κάποια μεταξύ τους προϊστορία.

Έχω την αίσθηση ότι η σειρά θα λειτουργούσε πολύ καλύτερα αν, αντί να αντιγράφει τη μυθοπλαστική λογική και δομή των X-Files καταλήγοντας (ακούσια, υποθέτω) σ' ένα είδος ψυχρού δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ με ιντερμέδια ρηχής κομεντί, ακολουθούσε την τεχνική "found footage" - δηλαδή την προσομοίωση τυχαία μαγνητοσκοπημένου υλικού που ανακαλύπτεται κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες, υπονοώντας την ανάμειξη υπερφυσικών δυνάμεων (όπως στο Blair Witch Project). Η όλη αισθητική του εγχειρήματος, άλλωστε, εκεί παραπέμπει, πιθανότατα άθελά της. Από επεισόδιο σε επεισόδιο, περιμένεις να "στρώσει", να βρει έναν ρυθμό - αλλά παρά τα σποραδικά ελπιδοφόρα "πετάγματα" (όπως στα επεισόδια με τις στοές, τα "χαμοδράκια" και το υποθαλάσσιο ρήγμα), δεν λέει να ξεκολλήσει απ' την ασφαλή επιδερμικότητα, δίνοντας την εντύπωση ότι αφηγείται μόνο τη μισή ιστορία κάθε φορά.

Να σημειώσουμε την παρουσία δημοφιλών ηθοποιών (Ηλίας Λογοθέτης, Δημήτρης Τζουμάκης, Μαργαρίτα Βαρλάμου, Περικλής Λιανός και ένας νεότατος, σχεδόν πρωτοεμφανιζόμενος Αλέξανδρος Μπουρδούμης) σε επανερχόμενους βοηθητικούς ρόλους, καθώς και τα αξιομνημόνευτα τιμητικά cameos (Δέσποινα Τομαζάνη, Μάριος Ιωάννου, Άκης Σακελλαρίου, Στράτος Τζώρτζογλου, Στέλιος Μάινας) σε κάθε επεισόδιο. Οι ερμηνείες σώζουν ό,τι σώζεται από ένα σύνολο άνισο, ακαταστάλαχτο στις προθέσεις του, το οποίο ωστόσο διατηρεί την ιστορική του σημασία για το τηλεοπτικό μας γίγνεσθαι. Είναι άλλωστε τόσο δυσεύρετο στις μέρες μας, ώστε η ύπαρξή του και μόνο τού αποδίδει επάξια τον τίτλο του cult.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Απ' τα επεισόδια που είδα τουλάχιστον, η προειδοποιητική σήμανση για γονική συναίνεση που περνά στο πάνω μέρος της οθόνης φαντάζει μάλλον ακατανόητη - εκτός και αν το "ακατάλληλο για ανηλίκους" υλικό περιλαμβανόταν στο μέρος της σειράς που κόπηκε.