Grisoft AVG 2013 (2012)

2013 και φαρμακερό...

Με εξαίρεση τους παίκτες του ΠΡΟ-ΠΟ, το σύνολο σχεδόν του πολιτισμένου κόσμου είθισται να θεωρεί το 13 γρουσούζικο. Αίθουσες θεάτρου, αεροπλάνα και υπεραστικά λεωφορεία δεν το περιλαμβάνουν στην αρίθμηση των καθισμάτων τους (αποφεύγεται μάλιστα ως και το γράμμα B, που θυμίζει οπτικά τον "καταραμένο" αριθμό) ενώ ορισμένες εταιρίες λογισμικού δεν βγάζουν στην κυκλοφορία τη δέκατη τρίτη βερσιόν των προϊόντων τους, μια και δεν είναι λίγοι οι χρήστες υπολογιστών (ή ακόμα και οι ίδιοι οι προγραμματιστές) που αν και "περπατημένοι", τυχαίνει επίσης να είναι ιδιαίτερα προληπτικοί. "Αυτά είναι χαζομάρες", αποφάνθηκαν ένα ωραίο πρωί οι Τσέχοι κατασκευαστές του δημοφιλούς Anti-Virus Guard (γνωστότερου στο πλατύ κοινό με τα αρχικά της ονομασίας του, AVG) και περιχαρείς έσπευσαν να λανσάρουν την ολοκαίνουργια έκδοση της "σουίτας ασφαλείας" τους, με τη... θαρραλέα επωνυμία AVG Internet Security 2013, πριν καν το τέλος του 2012 (συγκεκριμένα, στις αρχές Οκτωβρίου).

Περήφανοι για τις δραστικές αλλαγές στην εμφάνιση (κυρίως) αλλά και σε κάποια επιμέρους στοιχεία του προγράμματος, δεν έβλεπαν την ώρα να τις μοιραστούν με τους πελάτες τους και ν' αποδείξουν μια και καλή το θρίαμβο της επιστήμης και της λογικής απέναντι στη δεισιδαιμονία αιώνων. Αμ' δε...

Το AVG (στη δωρεάν και μοναδική τότε εκδοχή του) το ανακάλυψα πριν καμιά δεκαριά χρόνια, όταν το ακριβοπληρωμένο και άρτι αναβαθμισμένο αντιβιοτικό διάσημης μάρκας που χρησιμοποιούσα μου έκανε μαντάρα το σύστημα εξαιτίας μιας ελαττωματικής ενημέρωσης. Πανάλαφρο, εύχρηστο και σχεδόν ανέλπιστα αποτελεσματικό, το μόλις "πρωτόβγαλτο" AVG δεν άργησε να καταρρίψει τις όποιες επιφυλάξεις μου - και έγινε η αφορμή να ασχοληθώ πιο συστηματικά με την ασφάλεια των υπολογιστών και τη διάδοση του δωρεάν και ανοιχτού κώδικα λογισμικού.

Την εποχή εκείνη, βέβαια, πρέπει να πούμε ότι οι κάθε λογής ψηφιακές, διαδικτυακές και μη απειλές βρίσκονταν σε ανάλογο "προεφηβικό" στάδιο με τα λειτουργικά συστήματα και η αντιμετώπισή τους απαιτούσε μεθόδους και εργαλεία πολύ λιγότερο περίπλοκα από τα σημερινά. Το απολύτως απαραίτητο για τον κάθε χρήστη στις μέρες μας τείχος προστασίας (firewall) ήταν τότε προνόμιο των μηχανισμών εξουσίας και των εταιρικών δικτύων, πολυτέλεια των "ψημένων" κομπιουτεράδων και... ιδιοτροπία μερικών υποχόνδριων με μανία καταδίωξης. Καθώς τα συστήματα εξελίσσονταν, οι κίνδυνοι γίνονταν όλο και πιο εξεζητημένοι, με αποτέλεσμα τα απλά αντιβιοτικά να είναι πλέον ανίσχυρα. Έτσι, άρχισαν να κυκλοφορούν οι πλήρεις "σουίτες" προγραμμάτων προστασίας που θεωρητικά μας καλύπτουν "μια κι έξω" από οτιδήποτε μπορεί να βλάψει τον υπολογιστή μας. Θεωρητικά - γιατί στην ουσία, το μόνο που κάνουν είναι να μας δίνουν μια ψευδή αίσθηση "απυρόβλητου", η οποία μειώνει τις αντιστάσεις μας και όχι σπάνια, μας εκθέτει στα ίδια εκείνα προβλήματα απ' τα οποία νομίζουμε ότι είμαστε προφυλαγμένοι (και ενώ μάλιστα έχουμε πληρώσει τα μαλλιοκέφαλά μας γι' αυτό). Ελάχιστες εταιρίες, εξάλλου, είναι όντως σε θέση να εγγυηθούν την άριστη ποιότητα και άψογη λειτουργία όλων ανεξαιρέτως των στοιχείων που αποτελούν τις "σουίτες" τους (η Comodo, για παράδειγμα, κατασκευάστρια του εκπληκτικού ομώνυμου τείχους προστασίας, είχε τη φαεινή ιδέα να φτιάξει κι ένα αντιβιοτικό που ο χαρακτηρισμός "σουρεαλιστικό" του πέφτει μάλλον επιεικής). Απ' την άλλη πάλι, ο αμείλικτος ανταγωνισμός της αγοράς και η ραγδαία τεχνολογική πρόοδος δεν αφήνουν και πολλά περιθώρια - ήταν λοιπόν κατανοητή και σεβαστή η απόφαση της Grisoft (νυν AVG Technologies) να πλαισιώσει βαθμιαία το αποδεδειγμένα αξιόλογο αντιβιοτικό της με ένα πλήθος συμπληρωματικών εφαρμογών, από τείχος προστασίας, καθαριστικό μητρώου και βελτιωτικό συστήματος (διαθέσιμα με το αντίτιμο των 45 ευρώ) ως anti-rootkit, επέκταση ασφαλούς αναζήτησης (Safe Search) για τα προγράμματα περιήγησης όπως ο Chrome και ο Firefox και ελεγκτή συνδέσμων (Link Scanner).

Εδώ πρέπει να ομολογήσω πως όσα χρόνια χρησιμοποιώ το AVG, δεν το "αναβάθμισα" ποτέ στην εμπορική του έκδοση - για τον απλούστατο λόγο ότι... δεν υπήρχε λόγος. Άλλωστε, για την καθημερινή οικιακή χρήση η "βασική" θωράκιση που παρέχει η δωρεάν βερσιόν - αντιβιοτικό, anti-rootkit, διαδικτυακή προστασία προσωπικών δεδομένων (anti-phishing) και ελεγκτής ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και συνδέσμων - είναι υπεραρκετή σε συνδυασμό με ένα τείχος προστασίας (που από τα Windows XP και έπειτα διατίθεται ενσωματωμένο στο λειτουργικό, ενώ προσφέρεται επίσης η εξαιρετικά χρήσιμη δυνατότητα ελέγχου λογαριασμού χρήστη) και πάνω απ' όλα, την προσοχή και τη στοιχειώδη λογική των ίδιων των χρηστών, που καμιά "σουίτα ασφαλείας", όσο ακριβή, διαφημισμένη ή... αδιαπέραστη και αν (υποτίθεται ότι) είναι, δεν μπορεί να την αντικαταστήσει. Θα εστιάσω λοιπόν περισσότερο στα χαρακτηριστικά της δωρεάν έκδοσης του AVG 2013, το οποίο έβαλε ένα άκρως φιλόδοξο στοίχημα με τον εαυτό του και προς το παρόν τουλάχιστον, μπορεί να μην το έχασε ακριβώς αλλά δεν είναι κιόλας σίγουρο αν το έχει κερδίσει.

Στην όψη καταρχάς, η απότομη μετάβαση από την "παραδοσιακά" ανοιχτόχρωμη παλέτα του AVG σε μια σκληρή αντίθεση μαύρου και έντονου πράσινου, αναπόφευκτα ξενίζει το μάτι - αν και φαντάζομαι ότι την υπαγόρευσε η χρήση ολοένα και πιο σκούρων τόνων στα γραφικά στοιχεία της επιφάνειας εργασίας των Windows από τα Vista και μετά. Επιπλέον, η μικροσκοπική λευκή γραμματοσειρά των μενού, των εντολών και των μηνυμάτων του προγράμματος είναι δυσδιάκριτη και δυσανάγνωστη πάνω στο μαύρο (ένα παραπάνω που το σχετικά μικρό κυρίως παράθυρο της εφαρμογής δεν αυξομειώνεται κατ' επιλογή του χρήστη, όπως στις προηγούμενες βερσιόν του AVG - πράγμα που ίσως βολεύει τη διαρκώς αυξανόμενη μερίδα των κατόχων φορητών συσκευών και εναρμονίζεται με την αισθητική των Windows 8, δεν συμβαδίζει όμως καθόλου με το γεγονός ότι οι οθόνες για επιτραπέζιους υπολογιστές αποκτούν όλο και μεγαλύτερη επιφάνεια). Όχι πως δεν θα ήταν ευπρόσδεκτο ένα εμφανισιακό "φρεσκάρισμα" μετά το ελάχιστα ελκυστικό, μονότονο γκρι των πρώτων εκδόσεων και το κάπως απρόσωπο γαλάζιο και λευκό που το διαδέχτηκε, αλλά οι σχεδιαστές πήγαν κατευθείαν στο άλλο άκρο, δίνοντας έμφαση στον οπτικό εντυπωσιασμό εις βάρος της λειτουργικής αμεσότητας.

Εν πάση περιπτώσει, ας πούμε πως συνηθίζουμε την έτσι κι αλλιώς "διακοσμητική" αυτήν αλλαγή, ή στην έσχατη ανάγκη την καταπίνουμε εφόσον το αντιβιοτικό εξακολουθεί να κάνει τη δουλειά του. Και την κάνει - σε γενικές γραμμές. ΑΝ καταφέρουμε να το εγκαταστήσουμε χωρίς να βγάλει απανωτές μπλε οθόνες στην επανεκκίνηση (στην καλύτερη περίπτωση) ή να διαγράψει τα προγράμματά μας και να αχρηστέψει ως και το λειτουργικό (!). ΑΝ η πρώτη απόπειρα ενημέρωσής του δεν οδηγήσει σε σφάλμα και καταστροφή των αρχείων του ίδιου του AVG, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να γίνει ούτε επιδιόρθωση ούτε απεγκατάστασή του - και ακόμα χειρότερα, ούτε καν επαναφορά συστήματος (το επίσημο forum του AVG βρίθει από τέτοιες "ιστορίες τρόμου" και παράπονα πρώην ευχαριστημένων πελατών οι οποίοι έφτασαν στο σημείο να το συγκρίνουν με... ιό). Για να πω την αλήθεια, ήμουν από τους "τυχερούς" που γλίτωσαν τις μπλε οθόνες και το σμπαράλιασμα του συστήματος, ταλαιπωρήθηκα όμως ένα απόγευμα προσπαθώντας να αφαιρέσω χειροκίνητα το AVG και να του δώσω άλλη μια ευκαιρία μετά τις δυσμενείς συνέπειες της αποτυχημένης του πρώτης ενημέρωσης (η ειρωνεία της ιστορίας που επαναλαμβάνεται). Ευτυχώς, από κει και πέρα όλα πήγαν (και εξακολουθούν να πηγαίνουν) ρολόι - μα η υποψία μου ότι το μυστικό για την αποφυγή των παραπάνω συμφορών κρυβόταν στην εξαρχής "καθαρή" εγκατάσταση, δεν άργησε να αναιρεθεί από μαρτυρίες χρηστών οι οποίοι αναγκάστηκαν να "περάσουν" την καινούργια έκδοση του AVG πάνω απ' την ήδη υπάρχουσα προηγούμενη ώστε να μπορέσει να δουλέψει σωστά. Απ' ό,τι φαίνεται, δεν υπάρχει κανένα λογικό υπόβαθρο ή εξήγηση για την αλλοπρόσαλλη αυτή "συμπεριφορά", εκτός και αν πράγματι οφείλεται σε... μεταφυσικά αίτια.

Κάθε άλλο παρά μεταφυσική, ωστόσο (και εντελώς αψυχολόγητη κατά τη γνώμη μου), ήταν η κατάργηση των επιλογών που έδιναν στο χρήστη τον έλεγχο μιας σημαντικής πτυχής του προγράμματος: τη διαχείριση των αρχείων καταγραφής του. Ως τώρα, είχαμε τη δυνατότητα να αδειάζουμε αυτόματα τις λίστες ευρημάτων του AVG και το ιστορικό των ενημερώσεών του με το πάτημα ενός κουμπιού, το οποίο όλως τυχαίως έχει εξαφανιστεί από την τελευταία βερσιόν. Σε σχετικό μου ερώτημα στην ομάδα τεχνικής υποστήριξης, έλαβα μέσα σε διάστημα μιας εβδομάδας την ευγενέστατη (προς τιμήν τους) απάντηση ότι για το 2013 τουλάχιστον, το κουμπί δεν πρόκειται να επιστρέψει - και αυτό προφανώς δεν αφορά μόνο τη δωρεάν, αλλά και την εμπορική έκδοση. Αν οι δημιουργοί του AVG δεν απέκτησαν αίφνης το βίτσιο να κατασκοπεύουν τους πελάτες τους, το σκεπτικό της υποχρεωτικής διατήρησης των καταχωρίσεων αυτών μου διαφεύγει, αφού ουδεμία σχέση έχουν με τη βάση δεδομένων ανίχνευσης κακόβουλου λογισμικού και αφορούν αποκλειστικά το μηχάνημα όπου είναι εγκατεστημένο το αντιβιοτικό, άρα ο μόνος που έχει πρόσβαση σ' αυτές είναι ο ιδιοκτήτης του - στον οποίο, αν δεν είναι και ο ίδιος ειδικός σε θέματα ασφάλειας, είναι ζήτημα αν πρόκειται να χρησιμέψουν ποτέ (ή αν του είναι καν κατανοητές). Εξάλλου, ένα ποσοστό τους μπορεί να προέρχεται, ας πούμε, από αφαιρούμενα μέσα αποθήκευσης που δεν ανήκουν στον ίδιο ή έχουν χαλάσει και τα πέταξε, οπότε η παραμονή των αντίστοιχων αναφορών στο ιστορικό των ανιχνεύσεων αφ' ενός είναι άσκοπη και αφ' ετέρου μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση και ανησυχία χωρίς ουσιαστικό λόγο. Και στο κάτω κάτω της γραφής, είναι αναφαίρετο δικαίωμα του καθενός να θέλει να απομακρύνει απ' τον υπολογιστή του οτιδήποτε θέτει με οποιονδήποτε τρόπο σε κίνδυνο το ιδιωτικό του απόρρητο. Για τους... ψυχαναγκαστικούς (καλή ώρα) υπάρχει φυσικά η λύση της χειροκίνητης εξάλειψης των επίμαχων αρχείων, αν και ο εντοπισμός τους είναι αδικαιολόγητα - ή μήπως εσκεμμένα; - δύσκολος και χρονοβόρος (αφήστε που μια λάθος διαγραφή μπορεί να κάνει ανεπανόρθωτη ζημιά στο πρόγραμμα).

Για να είμαστε όμως δίκαιοι, πρέπει να επισημάνουμε και τα θετικά στοιχεία της έκδοσης, τα οποία συνοψίζονται στο εξής... ένα: την ασπίδα πραγματικού χρόνου (Resident Shield). Τόσο σε "τοπικό" όσο και σε διαδικτυακό επίπεδο, αποδεικνύεται ισχυρότερη από ποτέ (αν όχι και με... υπερβάλλοντα ζήλο), τιμώντας περίτρανα το όνομά της. Εν αναμονή περαιτέρω εξελίξεων, κρατάμε το θεμελιώδες αυτό προσόν του προγράμματος και διατηρούμε επιφυλάξεις για τα υπόλοιπα. Ας ελπίσουμε μόνο ότι στο μέλλον οι κατασκευαστές του θα λάβουν σοβαρά υπόψη τους τις παρατηρήσεις (και τις διαμαρτυρίες) των χρηστών και δεν θα υποκύψουν στην "ευγενή άμιλλα" των trends και τις πιέσεις του εμπορικού ανταγωνισμού σε βαθμό ώστε να χαντακώσουν τελικά το ίδιο τους το έργο.

(Αθήνα, Νοέμβριος 2012)