Η Κλεψύδρα (1973)

Στον αστερισμό της κλεψύδρας

Θαρραλέα (αν όχι παράτολμη) απόπειρα του εικονοκλάστη Πολωνού Wojciech J. Has (Το Χειρόγραφο που Βρέθηκε στη Σαραγόσα, The Codes) να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη το σπονδυλωτό μυθιστόρημα Sanatorium under the Sign of the Hourglass (Σανατόριο στον Αστερισμό της Κλεψύδρας, 1937) του αδικοσκοτωμένου στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συμπατριώτη του, πρωτοπόρου ζωγράφου και συγγραφέα Bruno Schulz (ενδιαφέρουσα, αν όχι και εσκεμμένη η αντεστραμμένη συμμετρία των τελευταίων δυο ψηφίων στις χρονολογίες έκδοσης του βιβλίου και κυκλοφορίας του φιλμ). Όταν ο Josef (Jan Nowicki) επισκέπτεται τον ηλικιωμένο πατέρα του, Jakub (Tadeusz Kondrat), που πεθαίνει παρατημένος σε γηροκομείο, "διακτινίζεται" αναπάντεχα σε μια παράλληλη διάσταση ύπαρξης, όπου πρόσωπα, περιστατικά και θραύσματα αναμνήσεων από διάφορα στάδια της ζωής του μπερδεύονται και ενσωματώνονται σε σουρεαλιστικές φαντασιώσεις και αλλόκοτα ενορατικές εικόνες από το μέλλον και την ιστορία. Με φόντο τους ερειπωμένους τοίχους του μουντού, σχεδόν έρημου ιδρύματος, οι λαβύρινθοι των συνειρμών που γεννά η συνείδηση και το υποσυνείδητο καταπίνουν κάθε αίσθηση χρονικού προσανατολισμού και γραμμικής πορείας των γεγονότων. Τα έντονα περιγράμματα και οι άφοβες χρωματικές αντιθέσεις της φωτογραφίας (Witold Sobocinski) σοκάρουν με την επιθετική ομορφιά τους, θυμίζοντας ζωγραφικές συνθέσεις του Arcimboldo ή του Escher. Ποιητικό μοντάζ από τη Janina Niedzwiecka (Scorpio, Virgo and Sagittarius, The Gorgon Case) και σοφά ζυγισμένο, ρωμαλέο soundtrack από τον κινηματογραφικό συνθέτη, μαέστρο και μετέπειτα ιδρυτή της ξακουστής Πολωνικής Ορχήστρας Δωματίου Jerzy Maksymiuk (Pastorale Ηeroica, Who Is That Man?). Ίσως όχι για όλα τα γούστα, αλλά οπωσδήποτε μια απ' τις ταινίες σταθμούς του σύγχρονου σινεμά.