Ηλεκτρικά (Μαύρα) Πρόβατα

All You Zombies

Και ξαφνικά, βρεθήκαμε να ζούμε μια δυστοπία. Την ίδια εκείνη δυστοπία που χαζεύαμε ως τώρα στις οθόνες μας, απ' την ασφάλεια του μοντέρνου, απαλλαγμένου - έτσι νομίζαμε - από τέτοιου είδους απειλές τρόπου ζωής μας. Μέσα σε λίγες μέρες, ένα απίστευτο σενάριο για thriller επιβίωσης/τρόμου έγινε η καθημερινότητά μας. "Αδιάβαστοι" και απροετοίμαστοι, αναγκαστήκαμε να εγκλωβιστούμε στα ίδια μας τα σπίτια μέσα σε πόλεις φαντάσματα, με την ανοιξιάτικη γλύκα του ήλιου να καγχάζει έξω απ' τα παράθυρά μας.

Απ' την αρχή σχεδόν αυτής της ιστορίας, δεν έχει πάψει να με βασανίζει μια απορία. Η οποία δεν αφορά τόσο το ζήτημα της φύσης ή της προέλευσης του ιού - δεν έχω άλλωστε ούτε την αρμοδιότητα, ούτε τις γνώσεις ώστε να το προσεγγίσω - όσο την έλλειψη βαθύτερου προβληματισμού με την οποία τον υποδεχτήκαμε παγκοσμίως. Και δεν εννοώ την άγνοια της σοβαρότητάς του ή την επιπολαιότητα στην αντιμετώπισή του. Όλοι - "επίσημοι" και "ανεπίσημοι" - εστιάζουν εκεί (και όχι άδικα), ενώ παράλληλα εγείρεται κι ένα άλλο ζωτικό θέμα που ελάχιστους βλέπω να απασχολεί.

Τι θέλω να πω; Βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα, οδεύοντας, μάλιστα, προς το τέλος του πρώτου τετάρτου του. Η επιστήμη έχει πραγματοποιήσει ιλιγγιώδη άλματα: τη σχεδόν ολοσχερή εξάλειψη τρομακτικών μαστίγων του παρελθόντος όπως η λέπρα, η χολέρα, η φυματίωση και η ελονοσία, αποστολές στο διάστημα, τεχνολογικές εφευρέσεις που μέχρι πριν λίγα μόλις χρόνια θεωρούνταν μυθιστορηματική φαντασία, ως και γενετικά "κολάζ" για την αναχαίτιση κληρονομικών ασθενειών - και άπειρα άλλα επιτεύγματα, που συχνά δεν τα χωράει ο νους. Να όμως που εμφανίζεται απ' το πουθενά ένας ιός με συμπεριφορά μεσαιωνικής πανούκλας και σύσσωμη η ανθρωπότητα γυρίζει πίσω στο Μεσαίωνα, με τον οδυνηρό της αιφνιδιασμό να επισκιάζει το πραγματικά φλέγον ερώτημα: πώς στην ευχή συνέβη αυτό;

Πώς είναι δυνατόν να μπορούμε π.χ. να μεταμοσχεύουμε ζωτικά όργανα, μέλη ή ακόμα και πρόσωπο (προσεχώς ίσως και όλο το κεφάλι) από ένα άτομο σε άλλο και να μην έχουμε πώς να αντιμετωπίσουμε μια παραλλαγή, ουσιαστικά, της κοινής γρίπης; Πριν κάποιο καιρό είχε ξεσπάσει άλλος ένας μίνι πανικός για την ιλαρά. Την ιλαρά, που στα δικά μου σχολικά χρόνια την περνούσαμε σχεδόν στο πόδι, με δυο βδομάδες απουσία απ' το σχολείο και μετά επιστρέφαμε στην κανονική μας καθημερινότητα. Τότε οι γονείς μάς έβαζαν επίτηδες να κολλήσουμε τις παιδικές αρρώστιες σε εποχή έξαρσης, για να αποκτήσουμε μόνιμη ανοσία. Πέφταμε και χτυπούσαμε, γδέρναμε τα γόνατά μας στα χώματα, ανοίγαμε τα κεφάλια μας σε βρώμικα και σκουριασμένα κάγκελα και κανενός δεν ίδρωνε το αυτί - λίγο μερκιουροχρώμ κι ένα τσιρότο και ξανατρέχαμε για παιχνίδι. Ούτε αντισηψία (πού τέτοιο πράγμα), ούτε στο νοσοκομείο για αξονικές με την παραμικρή γρατζουνιά, ούτε τίποτα. Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, δεν θα έπρεπε να είμαστε καν ζωντανοί.

Δεν ακούω, λοιπόν, κανέναν να αναρωτιέται πώς επιτρέπεται να συμβαίνουν τέτοια πράγματα στον αιώνα μας, με τα τόσα μέσα πρόληψης και προφύλαξης που υπάρχουν τώρα πια. Λες και δεν είναι, έστω, παράξενο το ότι χώρες ολόκληρες, προηγμένες κιόλας, αναγκάστηκαν να μπουν σε καραντίνα από μια απειλή τόσο εξόφθαλμα "ρετρό", που η απόκρουσή της θα έπρεπε να είναι παιχνιδάκι. Και όχι λόγω δρακόντειων μέτρων κατόπιν εορτής, αλλά επειδή εξ ορισμού δεν θα έπρεπε να αποτελεί καν απειλή.

Μήπως τελικά δεν είμαστε τόσο καλά οχυρωμένοι και προστατευμένοι στον περίφημο "πολιτισμό" μας όσο είχαμε αφεθεί (και βολευτεί) να πιστέψουμε; Μήπως όλα όσα απολαμβάναμε θεωρώντας τα δεδομένα (και γκρινιάζοντας κι από πάνω αν κάτι δεν γινόταν ακριβώς όπως το απαιτούσαμε), δεν ήταν παρά μια πλάνη; Μια τραγικά ειρωνική πλάνη, μια φάρσα της συμπαντικής νομοτέλειας στην καμπούρα της επηρμένης μηδαμινότητάς μας;

Άλλη μια παράμετρος που μου κίνησε το ενδιαφέρον ήταν η διάχυτη απροθυμία συμμόρφωσης με τις οδηγίες των επίσημων φορέων, ακόμα κι όταν η κατάσταση είχε αρχίσει εμφανώς να βγαίνει εκτός ελέγχου. Αυτό προδίδει έλλειψη εμπιστοσύνης στους ιθύνοντες - τους όποιους ιθύνοντες - η ύπαρξη των οποίων δεν αποτελεί πλέον παράγοντα ασφάλειας ή έγκυρης καθοδήγησης, αλλά εκλαμβάνεται ως αναγκαίο κακό. Ο περισσότερος κόσμος δεν συνειδητοποιεί τι σημαίνει να είμαστε πολίτες μιας χώρας, να αισθανόμαστε μέρος ενός ευρύτερου συνόλου, να κατανοούμε θεμελιωδώς τη δομή και τις ανάγκες της κοινωνίας που οι ίδιοι αποτελούμε. Ιδίως η γενιά των οθονών αφής τείνει, δυστυχώς, να απωλέσει τη συνδυαστική σκέψη και την κριτική της ικανότητα και να αποκτήσει μνήμη χρυσόψαρου, με αποτέλεσμα να αδυνατεί να αντιληφθεί και να εκτιμήσει σφαιρικά τα πράγματα. Σε ανησυχητικό αριθμό περιπτώσεων, η διαδικτυακή "ζωή" υποκαθιστά - αν όχι αντικαθιστά - σε μεγάλο βαθμό την πραγματική. Ένα ανώνυμο και ανεξέλεγκτο μιμίδιο έχει περισσότερες πιθανότητες να επηρεάσει την κοινή γνώμη από μια επίσημη οδηγία.

Από αλλού την περιμέναμε την Αποκάλυψη κι από αλλού μας ήρθε.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ο τίτλος του άρθρου είναι δανεισμένος από τον Philip K. Dick, στου οποίου το μυθιστόρημα Do Androids Dream of Electric Sheep? (1968) βασίστηκε η εμβληματική ταινία Blade Runner (1982). Ο υπότιτλος, All You Zombies, είναι τίτλος διηγήματος επιστημονικής φαντασίας του Robert A. Heinlein (1958), που ενέπνευσε τη σειρά βιντεοπαιχνιδιών BioShock (2007 κ.έ.), καθώς και το αυστραλιανό φιλμ Ταξιδιώτης στο Χρόνο (Predestination, 2014).