Το Θεώρημα του Παπαγάλου (1998)

Μαθηματικά για μικρούς & μεγάλους

Με τον προκλητικό για την περιέργεια τίτλο Το Θεώρημα του Παπαγάλου, το δεύτερο βιβλίο του Γαλλοαλγερινού πρώην αρθρογράφου της Liberation και πανεπιστημιακού Denis Guedj δεν αποτελεί παρά μια προσπάθεια προσέγγισης της επιστήμης των μαθηματικών με τρόπο τόσο απομυθοποιητικό όσο και γοητευτικό για τα παιδιά και τους νέους, έτσι ώστε να αμβλυνθεί το δέος που νιώθουν πολλοί (μεταξύ των οποίων και η ταπεινότης μου) μπροστά στον κυκεώνα των δυσνόητων, συχνά μάλιστα και ακατανόητων μαθηματικών τύπων, εξισώσεων και διαγραμμάτων.

Με αφορμή τη... σύλληψη ενός παπαγάλου, την επεισοδιακή επανασύνδεση, ύστερα από μισό αιώνα, δυο παλιών φίλων και ένα μυστηριώδες στοίχημα, ο Max και η Perette ανακαλύπτουν τη συναρπαστική ιστορία και τις θεμελιώδεις αρχές μιας επιστήμης που αποτελεί τη βάση για όλες τις υπόλοιπες, όπως επίσης και για τις τέχνες. Ο συγγραφέας κοσμεί και επαυξάνει την αφήγησή του παραθέτοντας σχήματα, διαγράμματα και παραστάσεις που οπωσδήποτε διευκολύνουν την κατανόηση, ενώ συγχρόνως είναι ελκυστικά για τους νεαρούς αναγνώστες. Γίνεται εκτενής και διαφωτιστική αναφορά στους μεγάλους μαθηματικούς όλων των εποχών, χωρίς να αμελείται και η σχέση της μαθηματικής επιστήμης με τα ιστορικά γεγονότα και τις φιλοσοφικές θεωρίες που καθόρισαν τα δεδομένα της σύγχρονης σκέψης και του πολιτισμού.

Η κατάδυση του συγγραφέα στα βαθιά αυτά νερά γίνεται με τρόπο αρκετά διασκεδαστικό και ανάλαφρο, ενώ το μυθιστορηματικό στοιχείο, αν και λειτουργεί περισσότερο ως πρόφαση, δεν παύει να έχει την αυτοτέλειά του, παρουσιάζοντας μάλιστα και υφολογικές αρετές. Ένα μειονέκτημα που μπορεί κανείς να καταλογίσει στο κατά τα άλλα ενδιαφέρον και ευχάριστο, σε γενικές γραμμές, βιβλίο είναι ο τεράστιος όγκος του υλικού αλλά και των σελίδων του, που είναι πιθανό να κουράσει τους νεότερους σε ηλικία αναγνώστες, αλλά πάλι ίσως και αυτό αντισταθμίζεται από την έστω και προσχηματική δράση και πλοκή.

Το κυριότερο, βεβαίως, προσόν του είδους αυτού των βιβλίων είναι ο "παιδαγωγικός" τρόπος με τον οποίο είναι γραμμένα, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που παρέχει η διαλεκτική μέθοδος για να δημιουργήσουν ερωτήματα που αμέσως απαντώνται, βοηθώντας έτσι την εξέλιξη της αφήγησης και προκαλώντας την πνευματική συμμετοχή του αναγνώστη. Πρόκειται δηλαδή για ένα βιβλίο χρήσιμο, "παιδευτικό" χωρίς ιδιαίτερο διδακτισμό, το οποίο όμως παρουσιάζει την επιπρόσθετη δυσκολία ότι ο μεταφραστής του στα Ελληνικά θα πρέπει να είναι εξοικειωμένος με τη μαθηματική ορολογία και το περιεχόμενο της επιστήμης αυτής, ώστε να καταλαβαίνει τι μεταφράζει και να είναι σε θέση να το αποδώσει με ακρίβεια, διαφορετικά ο πληροφοριακός χαρακτήρας του κειμένου, όσο εκλαϊκευτικός και αν είναι, κινδυνεύει να παραποιηθεί. Βέβαια το ενδιαφέρον των αναγνωστών υπάρχει περίπτωση να επηρεαστεί από την προσωπική τους καλή ή κακή σχέση με τα μαθηματικά, οπότε αν δεν είναι λάτρεις του συγκεκριμένου γνωστικού τομέα ή έστω εξοικειωμένοι, είναι μάλλον δύσκολο να αποδεχτούν και να διαβάσουν ένα τέτοιο βιβλίο απλώς και μόνο για αναψυχή, σαν ένα οποιοδήποτε λογοτέχνημα.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, τολμώ να εκτιμήσω οτι το κοινό στο οποίο θα έχει απήχηση το Θεώρημα του Παπαγάλου κυμαίνεται κατά κύριο λόγο στις μεγαλύτερες σχολικές ηλικίες, χωρίς να αποκλείονται και ορισμένοι ενήλικες οι οποίοι τρέφουν ειδικό ενδιαφέρον για τη μαθηματική επιστήμη, δίχως να είναι οι ίδιοι ειδήμονες στον τομέα αυτόν.

(Αθήνα, Αύγουστος 1998)